Aby ograniczyć rosnącą ilość opakowań z tworzyw sztucznych ustawodawcy wprowadzają szereg rozwiązań prawnych, które nakładają na producentów opakowań i firmy je wykorzystujące obowiązek współfinansowania systemów gromadzenia i ponownego przetwarzania tworzyw sztucznych. Te regulacje prawne określa się terminem „rozszerzona odpowiedzialność producenta”(ROP). Na czym polega i kogo dotyczy?
Opakowania z tworzyw sztucznych są w wielu kategoriach bezkonkurencyjne w sensie ekonomicznym oraz funkcjonalnym. to od wielu lat najchętniej wykorzystywane przez przedsiębiorców materiały. Znakomicie chronią produkty, ułatwiają przechowywanie i transport, a coraz doskonalsze technologie pozwalają nadawać opakowaniom efektowne formy, które zachęcają do zakupów. Skutkiem ubocznym sukcesu i popularności jest duży udział opakowań z tworzyw sztucznych w ogólnej liczbie odpadów. Recykling staje się coraz doskonalszy. Jednocześnie powstają regulacje prawne, zwiększające presję na firmy wprowadzające opakowania na rynek, które mają wpływać pozytywnie na obieg tworzyw sztucznych w gospodarce. Należą do nich ROP – czyli Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta oraz Bazy Danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami
Rozszerzona odpowiedzialność producenta – wsparcie recyklingu
Po stronie producentów opakowań oraz przedsiębiorców wykorzystujących je w swojej działalności leży wsparcie systemu, w którym odpady są zbierane, czyszczone, sortowane i przerabiane na surowce wtórne. Sprawny recykling ogranicza produkcję tworzyw sztucznych i wspiera działania proekologiczne leżące u podstaw gospodarki o zamkniętym obiegu. Głównym jej założeniem jest, aby przerobione odpady były w obiegu tak długo, jak to tylko możliwe. Rozszerzona odpowiedzialność producenta ma nakłaniać firmy nie tylko do mniejszej produkcji plastiku, ale także sprawniejszego jego odzyskiwania. Mogą to robić samodzielnie lub powierzać te działania firmom wyspecjalizowanym w odzysku surowców wtórnych – organizacjom odzysku. Odpowiednie wskaźniki poziomu odzysku, zdefiniowane w przepisach, motywują firmy do rozsądnej gospodarki tworzywami sztucznymi. W przypadku niespełniania norm, producentów dotykają sankcje ekonomiczne w postaci wysokich opłat produktowych.
Unia Europejska obliguje kraje członkowskie do wprowadzania ROP
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko oraz Dyrektywa SUP uchwalona przez Parlament Europejski w roku 2019 r. obligują państwa członkowskie UE do dostosowania prawa krajowego do europejskich rozwiązań dotyczących rozszerzonej odpowiedzialności producenta. W Polsce aktem prawnym mającym wprowadzać do polskiego porządku prawnego Dyrektywę SUP z roku 2019 jest m.in. ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Określa ona, kto podlega wspomnianej odpowiedzialności i jakie ma związane z tym obowiązki. Celem jest rozsądne gospodarowanie m.in. tworzywami sztucznymi oraz odpowiedzialność za środowisko firm, które nie tylko produkują opakowania, ale używają ich także w dystrybucji swoich towarów.
Ustawowe obowiązki producentów opakowań
Najważniejsze obowiązki związane z rozszerzoną odpowiedzialnością producenta, które definiuje polski ustawodawca to:
- prowadzenie odzysku i osiąganie odpowiednich poziomów odzysków i recyklingu (przedsiębiorcy mogą prowadzić odzysk samodzielnie lub zlecać ten proces odpowiednim organizacjom, będącym spółkom akcyjną zajmującą się recyklingiem odpadów);
- obowiązek uzyskania wpisu do rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami;
- uiszczenie opłaty produktowej w przypadku nieosiągnięcia odpowiedniego poziomu odzysku lub recyklingu;
- sporządzenie rocznego sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi;
- prowadzenie proekologicznych działań w ramach Publicznych Kampanii Edukacyjnych (ten obowiązek można także przekazać odpowiednim organizacjom, które zajmują się edukacją ekologiczną).
Rejestracja w BDO
Jednym z przedstawionych obowiązków jest rejestracja podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących nimi do Bazy Danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami. W większości przypadków obowiązek rejestracji spoczywa na przedsiębiorcy. Wpisu należy dokonać jeszcze przed rozpoczęciem działalności. Otrzymany numer rejestracji umieszczany jest na dokumentach firmy takich jak faktura czy karta ewidencji i przekazania odpadów. Brak wpisu do rejestru BDO oraz niedopełniania związanych z tym obowiązków, jak składania corocznych sprawozdań, wiąże się z możliwością nałożenia grzywny lub kary administracyjnej. Kto zatem musi znaleźć się w takim rejestrze, aby uniknąć tak przykrych konsekwencji?
Kto ma obowiązek rejestracji w BDO?
Do rejestru powinny trafić firmy, które wprowadzają na terytorium Polski produkty w opakowaniach oraz produkują lub importują opakowania albo kupują je w ramach transakcji wewnątrzwspólnotowych. To całkiem spora grupa przedsiębiorców i producentów. Wśród nich nie powinno zabraknąć także firm działających w popularnej branży e-commerce, sprzedających towary lub opakowania poprzez własne sklepy internetowe lub korzystające z popularnych platform, takich jak choćby Allegro. Jeśli firma wysyła towary, które opakowane są w folię lub strech, a dodatkowo posiada etykietę adresową, powinna obowiązkowo znaleźć się w rejestrze BDO. Ona także podlega regulacjom prawnym określanym jako „rozszerzona odpowiedzialność producenta”. Na koniec dodajmy, że choć skupiliśmy się na opakowaniach z tworzyw sztucznych, rozszerzona odpowiedzialność producenta narzuca obowiązki związane z odpowiedzialną gospodarką odpadami i recyklingiem na procentów i przedsiębiorców wykorzystujących także opakowania ze szkła, drewna, aluminium czy papieru. Niezależnie zatem, czy ktoś wprowadza tuby z tworzyw sztucznych czy tuby papierowe – podlega ustawowym obowiązkom.